Zając to najbardziej zagadkowy element wielkanocnego zwierzyńca. O ile powiązanie świąt z wizerunkami baranka czy kurczaka jest dość oczywiste, o tyle symbolika zająca może co najmniej dziwić. Wygląda na to, że to sympatyczne zwierzę – utożsamiane z nadejściem wiosny – pojawiło się w naszej tradycji niejako przez przypadek, zakorzenione w prastarych mitach.
Symbolika zająca znana była w wielu kulturach na całym świecie. Na ogół kojarzono go z wiosną, życiem i płodnością, co może tłumaczyć jego obecność na wielkanocnym stole. Z drugiej strony samotny tryb życia oraz nieco tajemniczy charakter zwierzęcia skłaniały wiele osób do identyfikowania go z równie tajemniczym, co nieuchwytnym księżycem. Gdy ludzie spotykali na drodze zająca, darzyli go szacunkiem, a niekiedy wręcz bali się go, traktując na równi z czarnym kotem. Czarownice w baśniach braci Grimm często zmieniały postać, przeistaczając się właśnie w zająca.
Uszaci celebryci – o roli zająca w mitach
Pierwsze znane nam powiązania zająca z symboliką chrześcijańską pochodzą z XIII wieku. W średniowieczu zwykło się przedstawiać białego zająca u stóp Maryi, co miało świadczyć o jej czystości. Ale w moc tego uszatego zwierzaka wierzono już o wiele wcześniej. W starożytnym Egipcie zając kojarzył się z Ozyrysem (który niekiedy miał zajęczą głowę) – sędzią zmarłych, bogiem śmierci i odrodzonego życia. Egipcjanie co roku składali bóstwu ofiarę z zająca, wierząc, że dzięki temu nadejdą wylewy Nilu. W antycznej Grecji zając był atrybutem Afrodyty i często towarzyszył Kupidynowi. Ludy żyjące na terenie obecnej Finlandii wierzyły w boga o imieniu Hittavainen, który był patronem zajęcy i polowań na nie. Było to także ulubione zwierzę celtyckiej bogini Eostre – to właśnie od jej imienia pochodzi angielskie słowo Easter, oznaczające Wielkanoc.
Jedyny zając, który przynosi prezenty
W okresie świąt wielkanocnych postać zajączka można zobaczyć w reklamach, na pocztówkach, dekoracjach oraz w formie czekoladowych słodyczy. Na Zachodzie, zwłaszcza w Niemczech i USA, popularny jest wizerunek Zająca lub Królika Wielkanocnego, który przynosi dzieciom prezenty. W Polsce ten zwyczaj praktykuje się jedynie na Śląsku, Wielkopolsce i Pomorzu. Zgodnie z tradycją Zajączek przynosi pisanki, czekoladowe słodycze lub drobne upominki, które transportuje w koszyku, a potem chowa przed dziećmi w domu lub ogrodzie. W Wielkopolsce dzieje się to już w Wielki Czwartek. Jednak w większości regionów poszukiwanie prezentów odbywa się w niedzielny poranek, czyli pierwszego dnia świąt.
A skoro o zającach mowa. Nie możemy zapomnieć również o… nazwisku, które wywodzi się od tego zwierzęcia, a w naszej okolicy jest dość popularne. Obecnie na terenie gminy Mirzec nazwisko „Zając” nosi bowiem około 95 dorosłych osób – 16 z nich mieszka w Tychowie Nowym, a 8 w Tychowie Starym. Według badaczy języka polskiego, nazwisko to funkcjonuje w polszczyźnie przynajmniej od pierwszej połowy XIV wieku.
A czy Wy znacie jakieś ciekawostki związane z symboliką zająca? A może nosicie takie nazwisko? 🙂 Dajcie znać w komentarzach!
Tekst: Żaneta Spadło
Fot.: Pixabay.com